فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران
ـ چغازنبیل، شوش (1979)
ـ میدان امام اصفهان (1979)
ـ تخت جمشید، فارس (1979)
ـ تخت سلیمان، تکاب (2003)
ـ بم و چشمانداز تاریخی آن، کرمان (2007/ 2004)
ـ پاسارگاد، فارس (2004)
ـ سلطانیه، زنجان (2005)
ـ بیستون، کرمانشاه (2006)
ـ مجموعه قره کلیسای آذربایجان (2008)
ـ سازههای تاریخی ـ آبی شوشتر (2009)
ـ بازار تبریز (2010)
ـ بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی (2011)
ـ 9 باغ ایرانی: اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، ارم شیراز، عباسآباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولتآباد یزد، پاسارگاد شیراز ، پهلوانپور یزد (2011)
ـ گنبد قابوس، استان گلستان (2012)
ـ مسجد جامع اصفهان (2012)
ـ کاخ گلستان، تهران (2013)
- شهر سوخته (2014)
چغازنبیل نیایشگاهی باستانیاست که در زمان عیلامیها و در حدود 1250 پیش از میلاد ساخته شدهاست. چغازنبیل بخش بهجامانده از شهر دوراونتش است.
تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس واقع است، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخهایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شدهاست.
میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان ایران است که بهوسیلهٔ بناهایی از دورهٔ صفوی محصور شدهاست. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفویپایهگذاری شدهاست. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالیقاپو، مسجد امام، مسجد شیخ لطفالله و سردر قیصریه است.
تخت سلیمان نام محوطهٔ تاریخی بزرگی، در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچهای طبیعی ساخته شدهاست. آثار بناهای دورههای اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شدهاست. مهمترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.
ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جادهٔ ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بودهاست. این بنایی مشهور تاریخی در زمینلرزه بم، به شدت 6٫6 ریشتر که در ساعت 5:26 بامداد 5 دی 1382 شهر بم را لرزاند. ویران شد .
مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعهای از آثار باستانی برجایمانده از دوران هخامنشی است که درشهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شدهاست. این مجموعه دربرگیرندهٔ سازههایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آبنماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.
گنبد سلطانیه مقبرهٔ الجایتو است که در 1302 تا 1312 در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانیو اسلامی به شمار میرود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را 120 گز نوشتهاند.
سنگنبشته بیستون بزرگترین سنگنبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمانهخامنشیان (520 پ. م) واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگنبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان میدهد.
کلیساهای آذربایجان عبارتند از: قرهکلیسا، کلیسای سن استپانوس، کلیسای مریممقدس درهشام،کلیسای چوپان و کلیسای سور سور
سازههای آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهرهگیری از نیروی آب بهعنوان محرک آسیابهای صنعتی ساخته شدهاست. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیابها، آبشارها، کانالها و تونلهای عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامهمادام ژان دیولافوآ باستانشناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شدهاست.
بازار تبریز یکی از بزرگترین و مهمترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا بهشمار میرود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. این بازار از بازارچهها، تیمچهها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافتهاست.
مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد سلاطین صفویه، در سال 735 ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی دهها اثر بدیع در مضامین مختلف رشتههای هنری است.
باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغها دانستهاند. کوروش بزرگ شخصا دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و در واقع هندسیسازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شدهاست. در دورهساسانیان نیز باغها در جلوی کاخها و معابد شکل گرفتند.
در سال 2011 باغهای ایرانی پاسارگاد، ارم، چهلستون، فین، عباسآباد، شازده، دولتآباد، پهلوانپور،اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.
مسجد جامع از مهمترین و قدیمیترین ابنیه مذهبی ایران است. این مسجد مجموعه تاریخی وسعی را به ابعاد 170 در 140 متر در شمال شرقی اصفهان و کنار میدان کهنه نشان میدهد و امروز شامل قسمتهای مختلفی است از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستانها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دورهای خاص هستند. بنا بر شواهد تاریخی، مسجد جامع اصفهان بر روی ویرانههای مسجد قدیمی تری ساخته شده که اعراب ساکن قریه طهران در اصفهان در قرن دوم هجری در یهودیه بنا کرده بودند. مهمترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفتهاند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. مسجد جامع اصفهان منعکس کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است.
گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان بهشمار میآید بر فراز تپهای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد و در سال 375 هجری خورشیدی در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیدهاست.
کاخ گلستان مجموعهای از بناهایی است که در میدان ارگ تهران واقع است. بناهای این کاخ در زمانهای مختلف ساخته شدهاند. نام آن از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی گرفته شدهاست. کاخ گلستان فضایی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده است. شروع ساخت آن به ارگ تاریخی تهران و زمان شاه طهماسب اول در دوران صفویه در بخش قدیمی شهر تهران بازمیگردد، و بخشهای اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد. ولی در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. در زمانپهلوی جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژهٔ خارجی استفاده میشد.
شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در 56 کیلومتری زابل و در حاشیه جادهزابل-زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شدهاست. این شهر روی آبرفتهای مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود 6000 سال پیش در این شهر زندگی میکردهاند. بر مبنای یافتههای باستان شناسان شهر سوخته 280 هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان میدهد که این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته؛ بخشهای مرکزی؛ منطقه صنعتی؛ بناهای یادمانی؛ و گورستان است که به صورت تپههای متوالی و چسبیده به هم واقع شدهاند. هشتاد هکتار از شهر سوخته را بخش مسکونی تشکیل میدادهاست.